Η περιβαλλοντική ευθύνη αποτελεί τομέα προτεραιότητας της πολιτικής της ΕΕ για την προστασία της βιοποικιλότητας, των υδάτων και του εδάφους. Η οδηγία 2004/35/ΕΚ τέθηκε σε ισχύ Από την 1^η Μαΐου 2007 και καθόρισε ένα καθεστώς για την περιβαλλοντική ευθύνη υποχρεώνοντας   τους φορείς εκμετάλλευσης των δραστηριοτήτων του Παραρτήματος III της οδηγίας να αποκαθιστούν τυχόν ζημίες που προκαλούνται από την άσκηση των δραστηριοτήτων τους. Η ELD βασίζεται στην αρχή της προφύλαξης και στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Η αρχή της προφύλαξης προβλέπει ότι οι φορείς εκμετάλλευσης λαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπιση επικείμενων απειλών όπως για παράδειγμα μέτρα πρόληψης. Σε περίπτωση περιβαλλοντικής ζημίας, ο φορέας εκμετάλλευσης θα πρέπει να πληρώσει τα μέτρα αποκατάστασης, τα οποία ενδέχεται να συνεπάγονται υψηλό κόστος.

Σύμφωνα με το ρυθμιστικό πρόγραμμα καταλληλότητας και απόδοσης (REFIT), η ELD αναμενόταν να οδηγήσει σε υψηλότερο βαθμό περιβαλλοντικής προστασίας στην ΕΕ, αλλά η απόδοση δεν είναι ακόμη ικανοποιητική σε σύγκριση με τις αρχικές προσδοκίες και παρατηρείται μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ των κρατών μελών (ΚΜ). Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη εργάζονται από το 2017 στο πολυετές πρόγραμμα, προκειμένου να βελτιώσουν τη βάση αποδεικτικών στοιχείων και να προωθήσουν την διαθεσιμότητα αξιόπιστης και επαρκούς χρηματοοικονομικής ασφάλειας. Ορισμένα κράτη μέλη (όπως η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Ολλανδία) έχουν αναπτύξει διαφορετικές μεθοδολογίες για την χρηματοοικονομική ασφάλεια προκειμένου να βοηθήσουν τους φορείς εκμετάλλευσης να ανταποκριθούν στις περιβαλλοντικές τους υποχρεώσεις. Και οι τρεις αυτές μεθοδολογίες μοιράζονται μια κοινή βάση, δηλαδή καλύπτουν την αποκατάσταση του εδάφους και του νερού. Οι μέθοδοι της Ιρλανδίας και της Ισπανίας βασίζονται σε μια προσέγγιση εκτίμησης κινδύνου (έκθεση IMPEL).

Η οδηγία ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία με το Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ.) 148 το 2009 με το οποίο συστάθηκαν οι αρμόδιες εθνικές και περιφερειακές αρχές (δηλαδή το Συντονιστικό Γραφείο Εφαρμογής Περιβαλλοντικής Ευθύνης-ΣΥΓΑΠΕΖ και οι Περιφερειακές Επιτροπές Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών-ΠΕΑΠΖ). Σύμφωνα με το Π.Δ. 148/2009, προβλέπεται ότι η χρηματοοικονομική ασφάλεια για τους φορείς εκμετάλλευσης είναι υποχρεωτική και αναμένεται να εκδοθεί Υπουργική Απόφαση (ΥΑ), η οποία θα καθορίζει τη σχετική διαδικασία και τις απαιτήσεις. Το σχέδιο Υ.Α. που βασίζεται στην αξιολόγηση του περιβαλλοντικού κινδύνου ανάλογα με την κατηγοριοποίηση των δραστηριοτήτων βρίσκεται υπό διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει το LIFE PROFILE είναι η έλλειψη μιας κοινά αποδεκτής μεθοδολογίας αξιολόγησης περιβαλλοντικών κινδύνων ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας καθώς και η εκτίμηση του ύψους επαρκών εγγυήσεων, ώστε να μειώνεται η αβεβαιότητα και να προωθούνται οικονομικά και ρεαλιστικά συστήματα χρηματοοικονομικής ασφάλειας

Το 2019 υπολογίστηκε ότι ένας μικρός αριθμός περίπου 200 δραστηριοτήτων στην Ελλάδα διέθεταν χρηματοοικονομική ασφάλεια, που σχετίζεται κυρίως με τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων (επίσης υπάγεται στο Παράρτημα ΙΙΙ της ELD).

Το 2021 ο αριθμός αυτός ανήλθε σε περίπου 3.300 κυρίως λόγω της νέας νομοθεσίας (Ν. 4685/2020 και Ν. 4819/2021) σύμφωνα με την οποία η οικονομική ασφάλεια είναι υποχρεωτική για δραστηριότητες στους τομείς διαχείρισης επικινδύνων και μη επικινδύνων αποβλήτων. Ωστόσο, οποιαδήποτε δραστηριότητα σύμφωνα με το Παράρτημα ΙΙΙ της οδηγίας 2004/35/ΕΚ μπορεί να προκαλέσει περιβαλλοντική ζημία και υπάρχει μεγάλη ανάγκη για χρήση οικονομικής ασφάλειας, καθώς ελλείψει αυτής και λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο αδυναμίας του φορέα εκμετάλλευσης να αναλάβει το πλήρες κόστος αποκατάστασης (μεταξύ άλλων λόγω αφερεγγυότητας ή διάλυσης), οι αρμόδιες αρχές να επιβαρύνονται  τελικά τα σχετικά έξοδα.

Ως εκ τούτου,  το LIFE PROFILE θα συμβάλει ουσιαστικά μέσω της ανάπτυξης ενός εργαλείου αξιολόγησης κινδύνου, αξιόπιστου και διαθέσιμου στους φορείς εκμετάλλευσης, διασφαλίζοντας δίκαιη κατανομή του κόστους ευθύνης για περιβαλλοντικές ζημίες στο έδαφος, το νερό και τη βιοποικιλότητα. Η ενσωμάτωση αυτού του εργαλείου στη νομοθεσία με αποτελεσματικό τρόπο θα ενίσχυε περαιτέρω την εφαρμογή της οδηγίας για την περιβαλλοντική ευθύνη.

Επιπλέον, η χρήση χρηματοοικονομικής ασφάλειας αναμένεται να βελτιώσει τις περιβαλλοντικές επιδόσεις και τη συμμόρφωση των δραστηριοτήτων του Παραρτήματος III, καθώς ο περιβαλλοντικός έλεγχος που θα διενεργεί ο φορέας εκμετάλλευσης θα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την παροχή του κατάλληλου συστήματος οικονομικής ασφάλειας. Το ΣΥΓΑΠΕΖ διατηρεί Μητρώο υποθέσεων ELD. Για την περίοδο 2013-2021 έχουν καταγραφεί 201 υποθέσεις (92 περιπτώσεις αφορούσαν ζημιές στο νερό, 36 περιπτώσεις αφορούσαν ζημιές φυσικών οικοτόπων και προστατευόμενων ειδών και 117 περιπτώσεις ζημιές στο έδαφος).

Τα δεδομένα δείχνουν ότι ένας μεγάλος αριθμός υπόχρεων φορέων εκμετάλλευσης δεν εφαρμόζει τα μέτρα αποκατάστασης που επιβλήθηκαν (π.χ. για λόγους αφερεγγυότητας) θέτοντας σε κίνδυνο το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι δημόσιες αρχές μπορεί να αναλάβουν τα έξοδα αποκατάστασης χρησιμοποιώντας δημόσιους πόρους (π.χ. Πράσινο Ταμείο).

Η εφαρμογή ενός ορθού συστήματος χρηματοοικονομικής ασφάλειας είναι, επομένως, μια λύση με σημαντικό αντίκτυπο στην αντιμετώπιση τέτοιων περιπτώσεων. Αν και διάφορες μορφές χρηματοοικονομικής ασφάλειας (π.χ. ασφάλειες, ομόλογα, εγγυήσεις) χρησιμοποιούνται στα κράτη μέλη ως μέσα περιβαλλοντικής αποκατάστασης, αυτές δεν έχουν μέχρι στιγμής εφαρμοστεί ευρέως σε εθνικό επίπεδο και οι φορείς εκμετάλλευσης είναι απρόθυμοι να αποκτήσουν οικονομική ασφάλεια. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η αξιολόγηση κινδύνου για την ανάπτυξη της κατάλληλης χρηματοοικονομικής ασφάλειας για τους φορείς εκμετάλλευσης είναι ένα σύνθετο και πολυεπιστημονικό έργο και ότι η πλήρης εφαρμογή της απαιτεί  τη θετική στάση όλων των ενδιαφερομένων, η επιτυχής εφαρμογή της  αποτελεί πρόκληση. Ως εκ τούτου, είναι απολύτως απαραίτητο να προβλεφθεί η ευαισθητοποίηση όλων των ενδιαφερομένων μερών, η στοχευμένη ανάπτυξη ικανοτήτων, η βελτιστοποίηση της συνεργασίας των ενδιαφερομένων μερών, η ανταλλαγή δεδομένων και η παροχή πρόσβασης στα ενδιαφερόμενα μέρη και στο κοινό.